Controle bij angst is als proberen een brand te blussen met benzine. Het lijkt misschien even alsof je slim bezig bent, het kwaad bestrijden, maar eigenlijk wordt het alleen maar erger.
Controle. Voor veel mensen is controle het mentale goud . Als je alles “onder controle” hebt, voelt dat krachtig en rustig tegelijk. Heerlijk! Je hebt de touwtjes in handen en alles gaat precies zoals het gaan moet. Althans, zo kan het soms lijken inderdaad.
En ja, controle kan inderdaad verstandig zijn, vooral bij praktische zaken. Dat noem ik praktische controle. Even checken of je voordeur écht op de slot zit voordat je naar de camping in Bakkum vertrekt. De boekhouding nakijken. Of letterlijk een controle bij de tandarts, even checken of je geen gaatje hebt. Niks mis mee. Dan controleer je door simpelweg naar de feiten te kijken.
Maar controle bij angst?
Dat is dus precies wat je niet moet doen, want controle bij psychologische zaken houdt je probleem in stand. Dat is als proberen een brandend huis te blussen met benzine. Ja, je doet wat, en het voelt vast ook logisch dat je in actie komt. Je wilt het probleem immers oplossen. Alleen… controle maakt het in veel gevallen alleen maar erger.
Jim, leg uit.
Stel: je hebt rij-angst. Zwetende handjes, knikkende knietjes en het idee dat ieder moment je Fiat Panda de vangrail gaat kussen. Een beklemmend en naar gevoel. Logisch dat je daar van áf wil. Maar wat doen de meeste mensen met angst? Die grijpen naar controle. Superstrakke focus. Tunnel in? Dan kijk je bijvoorbeeld puur naar het nummerbord van de auto voor je. Niet naar links, niet naar rechts – alleen maar staren, naar één punt.
Alarm! Jouw oerbrein denkt dan: “Aha! Gevaar!”
Want toen we nog in een berenvelletje rondliepen, deed je dat als je geritsel hoorde in de bosjes. Je zette je schrap en werd super-alert. Je maakte je klaar voor de slang, de beer of die jaloerse holbewoner met een knots. Prima overlevingsstrategie, toen. Nu? Niet zo handig. Want hoe meer je in de controlemodus schiet, hoe meer je lijf denkt dat het tijd is om weg te rennen. Terwijl jij dus in je auto zit... in een tunnel. En willen wegrennen in een rijdende auto, met een gordel om, is inderdaad eh… hét recept voor klotsende oksels. Focus en controle zijn dus niet je vrienden. Ja, wel bij écht gevaar. Niet als je naar werk rijdt.
Oplossing? Perifeer kijken.
Breed kijken. Zo veel mogelijk waarnemen. De auto voor je, de luchtverfrisser in de vorm van een dennenboompje, je tas op de bijrijdersstoel, je knipperlicht, de auto’s in je spiegels, je schoenen, je zakje drop. Hoe meer je ziet, hoe meer je lijf snapt: er is niks aan de hand.
Controle is géén hulpbron.
Mensen die controleren, zijn bang. Maar controle is vermomde angst, angst in een net pak. Dus wie bang is en wil gaan controleren, bestrijdt angst met angst. En da’s… precies: een brandje blussen met benzine. Niet helpend. Vooruit, ik geef je nog wat metaforen voor niet-werkende strategieën, gewoon omdat ik ze zo leuk en verhelderend vind:
- controle is als je fiets op slot zetten terwijl je er zelf nog op zit
- controle is als je schoenen poetsen terwijl je in de modder staat
- controle is schoonmaken met poep
- controle is een pak ijsjes bewaren in de oven
Wat dan wél?
Het ligt er ook aan hoe jij je probleem doet.
Maak je vooral enge beelden? Zet een andere film op. Zie jezelf veilig aankomen. Of stel je voor dat iedereen op de weg een pinguïn is. Of dat elke andere bestuurder op de A2 een clownsneus op heeft.
Ben je meer van het gevoel?
Roep voor je vertrekt het gevoel op van die wandeling door het bos, het strand, je balkonnetje in de zon. Voel die rust. En start dan pas je auto.
Angst is trouwens helemaal oké. Het hoeft niet weg. Het wil gewoon gezien worden. En geloof me, je hebt meer dingen die niet je probleem zijn dan wél.
Maar bij controle gaat de focus naar angst, en gaat de aandacht juist naar het probleem. Er is angst, en dat moet wég! We keuren het gevoel af (terwijl het ons veilig wil houden). En ook speelt de roze olifant een grote rol bij controle. “Ik wil niet BANG zijn in de auto, ik wil niet ZWETEN in de auto, straks BOTS ik nog ergens tegenaan”. De meeste mensen denken over er wat er allemaal kan MISGAAN. Ze denken aan alle GEVAREN. Tja, met die strategie zou ik ook bang worden!
Niet dat je schuldig bent, het ging onbewust, maar iets NIET willen is het antwoord niet. Angst met angst bestrijden is de oplossing niet. Je hoeft angst niet eens op te lossen. Wat wel een goed idee is: álles erbij halen wat een hulpbron kan zijn. Zoals tunnels zien als een leuke kermisattractie. Tegen jezelf zeggen: ‘Als ik in de auto zit, ben ik rustig en relaxed.’ Of je denkt al rijdend aan het diner dat je gaat eten na een ritje. Misschien ruik je de heerlijke geur al. En nee, dat is géén controle, want denken in oplossingen - dingen die geen probleem zijn - doe je zónder kramp. Je fantaseert alvast de goede kant op. En controleren is meestal strijden, en strijden is lijden.
Stop dus met denken dat controle dé oplossing voor je angsten is. Controle heeft een goede naam, maar controle bij angst is olie op het vuur. Controle is de spiegel uitschelden omdat je haar niet zit. Het heeft geen zin! (Lees: pak een kam! Of: lach om je malle haar. Of: verf de spiegel zwart. Of: verzin zelf nog drie oplossingen.
Kun je angsten echt niet controleren?
Nee. Maar je kunt:
- Ze ontmoeten en bevrijden (eventueel met mij samen)
- Oké zijn met angst
- De tips gebruiken die hierboven staan
Er zijn 1001 manieren om lichter te leven. Maar het antwoord ligt nooit in controle.
Kun je hier iets mee? Mooi.
Heb je hulp nodig om te stoppen met controle? Neem dan contact met me op. Maar wél binnen 24 uur! Anders ben je te laat! De wachtlijst is lang, het leven is kort en straks stop ik met therapie geven en kom jij nóóit meer van je probleem af. Oh nee. Paniek!
Of…
Doe het morgen. Of overmorgen. Of nooit.
Er is niks aan de hand. Dat dénk je alleen maar.
Reactie plaatsen
Reacties